Jadalne rośliny – żywność pochodzenia roślinnego. Zdobywanie pożywienia.

JADALNE rOŚLINY – WYPRÓBOWYWANIE NOWYCH ROŚLIN

NIE JEDZ na raz dużych ilości żadnej rośliny, a jeśli nie jesteś przyzwyczajony do jedzenia danego gatunku, zacznij od skubania odrobiny świeżo zerwanej rośliny i dodawania jej do potraw, stopniowo zwiększając dawkę. Jeśli będziesz przyzwyczajać żołądek do nowego typu pożywienia, twój organizm przystosuje się.

NIE SĄDŹ pochopnie, że skoro ptaki, ssaki lub owady jedzą daną roślinę, jest ona jadalna również dla ludzi. Najwyżej małpy mogą dawać pewną wskazówkę, ale nie gwarancję, że spożywana przez nie roślina jest przyswajalna przez organizm ludzki.

Wypróbowując przydatność do spożycia każdej kolejnej rośliny, postępuj zawsze wg opisanej poniżej procedury.

 

• Niech tylko jedna osoba testuje jedną roślinę;

• W przypadku jakichkolwiek wątpliwości NIE należy jeść danej rośliny;

• Jeśli pojawią się sensacje żołądkowe, należy pić dużo gorącej wody i nie jeść niczego aż do ustania bólu;

• Jeśli ból się zaostrza, należy sprowokować wymioty łaskocząc krtań (nasadę języka). Można też połknąć parę tabletek węgla, który dobrze absorbuje toksyny. (biały popiół drzewny zmieszany z wodą na pastę również daje ulgę w bólach żołądka).

 

Należy przeprowadzać pełen test.

 

• WYGLĄD

 

Spróbuj rozpoznać dany gatunek. Sprawdź, czy roślina nie jest obślizgła lub nadgryziona przez robaki, gdyż wówczas ma niską wartość odżywczą (nie licząc larw i robaków). Niektóre odmiany roślin starzejąc się zmieniają swój skład chemiczny i stają się trujące.

 

• ZAPACH

 

Zgnieć małą porcję rośliny. Jeśli ma zapach gorzkich migdałów lub brzoskwiń – wyrzuć.

 

• PODRAŻNIENIE SKÓRY

 

Potrzyj lekko roślinę lub wyciśnij trochę soku na wrażliwą część ciała (np. wewnętrzną część ramienia, między pachą a łokciem). Jeśli pojawi się wysypka, opuchlizna lub inne podrażnienie, odrzuć roślinę i nie próbuj ponownie.

 

• USTA, WARGI, JĘZYK

 

Jeśli dotychczas nie pojawiło się podrażnienie skóry, przejdź do kolejnych etapów testu, czekając po każdym przynajmniej 5 sekund, aby sprawdzić, czy nie wystąpi jakaś niepożądana reakcja.

• umieść małą porcję na wardze
• połóż małą porcję w kąciku ust
• połóż małą porcję na czubku języka
• włóż małą porcję pod język
• przeżuj małą porcję

We wszystkich przypadkach: jeśli odczuwalny jest jakikolwiek dyskomfort, tj. ból gardła, podrażnienie, kłucie lub pieczenie – wypluj i nie próbuj ponownie.

 

• POŁYKANIE

 

Połknij niewielką ilość i odczekaj 5 godzin. W tym czasie nie wolno NIC jeść ani pić

 

• JEDZENIE

 

Jeśli nie wystąpią niepożądane reakcje, np. ból, obrzęk lub pieczenie ust, powtarzające się „odbijanie pokarmem” (czkawka), nudności, ból żołądka, silny ból w dolnej części brzucha ani inne niepokojące objawy, możesz uznać badaną roślinę za bezpieczną do jedzenia.

ZBIERANIE ROŚLIN

Łatwo jest zbierać rośliny tu i tam jak popadnie, jednak lepiej i bezpieczniej jest zbierać je systematycznie. Weź ze sobą na wycieczkę pojemnik, może to być pusta torba, worek z materiału, pudełko z kory brzozowej lub uplecione z dużych liści. Zapobiegnie to zduszeniu zbiorów, co prowadziłoby do ich szybkiego zepsucia.

 

• LIŚCIE I ŁODYGI

 

Młode pędy, zazwyczaj jaśniejsze, są smaczniejsze i delikatniejsze. Starsze rośliny są twardsze i gorzkie. Odrywaj liście blisko łodygi. Liście odrywane byle jak łatwo ulegają zniszczeniu; mogą zwiędnąć i utracić swe zalety zanim trafią do garnka.

 

• KORZENIE I BULWY

 

Wybieraj większe rośliny. Niektóre trudno wyrwać. Aby ich nie złamać, należy podkopać ziemię wokół rośliny, aby ją spulchnić i podważyć korzeń/ bulwę patykiem.

 

• OWOCE I ORZECHY

 

Wybieraj większe okazy. Zrywaj tylko dojrzałe owoce. Twarde, zielonawe jagody są niestrawne nawet po długim gotowaniu. Wiele owoców, szczególnie w tropikach, ma twardą, gorzką skórę – obierz je. Orzechy leżące pod drzewem oznaczają, że już są dojrzałe. Jeśli drzewo jest nieduże, można owoce strząsnąć.

 

• NASIONA I ZIARNA

 

Uwaga! Niektóre zawierają śmiertelne trucizny. Smakowanie ich nie wyrządza szkody, ale NIE NALEŻY ICH POŁYKAĆ. Przeprowadź test jadalności opisany wcześniej, odrzuć wszystkie nasiona, które są niesmaczne, gorzkie lub mają ostry, piekący smak (o ile nie jest to pieprz lub przyprawy korzenne).

Kłosy niektórych zbóż w miejscu normalnych ziaren mają czarne „ostrogi”(narośle). Jest to trujący sporysz – rodzaj grzyba, który zmienia ziarna w powiększone fasolowate struktury. Zawiera on środek halucynogenny, bardzo trujący, prowadzący czasami do śmierci. USUŃ CAŁY KŁOS.

 

• GRZYBY

 

Średniej wielkości są łatwiejsze do rozpoznania i rzadziej są uszkodzone przez owady. Zrywaj w całości; jeśli trzonek zostanie w ziemi, trudniej będzie zidentyfikować rodzaj zerwanego grzyba. Trzymaj grzyby oddzielnie – w ten sposób unikniesz zatrucia innych pokarmów. Z grzybów trujące są wszystkie muchomory ( z nakrapianymi kapeluszami i kołnierzykami na nóżce).

Podobne do prawdziwków są dwa gatunki trujące – borowik szatan i ponury. Można je poznać po różowawych żyłkach na nóżce i tym że spód kapelusza jest żółtawo różowawy , często piecze jeśli dotkniemy go językiem.

TRUCIZNY ROŚLIN

W świecie roślin występują 2 stosunkowo pospolite trucizny, obie łatwe do rozpoznania.

KWAS CYJANOWODOROWY (kwas pruski) ma smak i zapach gorzkich migdałów lub brzoskwiń. Najlepszym przykładem występowania kwasu jest Laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus) (występowanie: Płw. Balkański, Turcja, Kaukaz) o liściach podobnych do liści laurowych. Zmiażdż liście, powąchaj i zapamiętaj zapach. Odrzuć wszystkie rośliny o tym zapachu.

KWAS SZCZAWIOWY, którego sole (szczawiany) występują w stanie naturalnym w niektórych roślinach, takich jak np. dziki rabarbar(zazwyczaj w liściach) czy też Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella); jest rozpoznawalny po ostrym, suchym pieczeniu w zetknięciu ze skórą lub językiem. Odrzuć wszystkie rośliny, które pasują do tego opisu.

UNIKAJ

 

-wszelkich roślin o mlecznym soku, o ile nie rozpoznano, że jest to roślina bezpieczna, tak jak mlecz (Mniszek lekarski)

-czerwonych roślin ( o ile nie rozpoznano jako bezpieczne), szczególnie w tropikach. Czerwono-pasiasta łodyga dzikiego rabarbaru jest jadalna, ale jego liście są trujące. Cykuta (Szczwół plamisty, Szalej pospolity) ma czerwonawo-fioletowe plamy na łodydze (trująca).

– owoców, które są podzielone na 5 segmentów

-traw i innych roślin z malutkimi wąsami na łodygach i liściach. Pod lupą widać, że są to raczej haczyki niż proste włoski, które mogą podrażnić usta i przełyk.

-starych i zwiędłych liści. Liście niektórych drzew i roślin wydzielają trujący kwas pruski, kiedy więdną – zaliczyć tu można czarną jagodę, malinę, wiśnię, brzoskwinię i śliwę. Wszystkie wymienione mają liście jadalne, gdy są młode, świeże i suche.

-dojrzałej orlicy (Pteridium) – rodzaj paproci, która po spożyciu niszczy wit. B w organizmie, zmienia skład krwi, doprowadzając do śmierci. Jedz tylko ciasno zwinięte główki paproci. Wszystkie 250 odmian paproci klimatu umiarkowanego jest jadalnych, choć niektóre są zbyt gorzkie w smaku i mają podrażniające włoski, które należy usunąć przed spożyciem.

 

 

ROZPOZNAWANIE ROŚLIN

Ze względu na obszerność tematu wyłącznie wybrane rośliny mogły zostać tu opisane, zresztą tylko botanik jest w stanie rozpoznać więcej niż garść z nich w dalekich krańcach świata. Zacznij od nauczenia się kilku z tych, które można znaleźć przez wiele pór roku i w różnych warunkach. Dobra znajomość nawet jednego czy dwóch gatunków może zadecydować o przetrwaniu lub wygłodzeniu.

 

Naucz się wpierw dobrze rozpoznawać następujące rośliny:

Strefa umiarkowana:

-mlecz, pokrzywa, szczaw, babka

Strefa zwrotnikowa i podzwrotnikowa:

-palmy, dzikie figi, bambus

Strefy suche i pustynne:

-mescal, opuncje, baobab, akacja (ale oprócz północno- i południowo-amerykańskich)

Strefy polarne:

-świerki i wierzby (PN), porosty (PN i PŁD). Latem na północy występują też rośliny strefy umiarkowanej.

Wybrzeża:

-wodorosty jadalne

 

 

NA CO ZWRACAĆ UWAGĘ

 

• Miejsce występowania: rośliny rosną tylko w odpowiednich warunkach, jeśli wiesz, jakie miejsca lubią i znasz ich obszar występowania, możesz zawęzić poszukiwania.
• Kształt i wielkość: czy roślina jest wysoka i drzewiasta jak krzew lub drzewo? czy jest krótka i o miękkiej łodydze? krzaczasta i rozgałęziona? ile ma łodyg?
• Liście: czy są duże czy małe? o kształcie włóczni (pika), zaokrąglone czy w kształcie paska? z brzegami ząbkowanymi czy zaokrąglonymi, wciętymi? uwypuklonymi? o jednorodnym kolorze? czy jest to roślina wielolistna?
• Kwiaty: są sezonowe, ale gdy występują zwróć uwagę na kolor, wielkość, kształt, czy występują pojedynczo czy w pękach, i gdzie są umiejscowione.
• Owoce i nasi
• ona: czy są mięsiste, czy są twarde i osłonięte jak orzech czy też są małe i twarde jak nasiona. Zwróć uwagę na kolor, wielkość, kształt, czy występują pojedynczo czy w gronach, w strąkach czy w osłonkach.
• Korzenie: rzadko pomagają w identyfikacji roślin, chyba że są nietypowe.

ROŚLINY JADALNE – PODSTAWY

Wiosną i latem młode pędy są kruche i łatwe do zerwania. Niektóre można jeść surowe, ale zwykle są smaczniejsze po lekkim obgotowaniu, zwłaszcza kokoryczka, wierzbówka kiprzyca, bazie i orlica. Przemyj je czystą wodą, zetrzyj wszystkie włoski i ugotuj w niewielkiej ilości wody tak, aby głównie gotowały się na parze.

Liście są bogate w witaminy i minerały. Wraz z młodymi pędami stanowią najłatwiejsze survivalowe źródło pozyskania pokarmu. Większość jest smaczniejsza po ugotowaniu, ale nie przegotowuj ich zbytnio, bo może to zniszczyć witaminy, które zawierają: C, K, E, B i znaczne ilości wit. A.

 

• Biała gorczyca

(Synapsis alba), wyrasta do 60 cm, na włochatej łodydze, o pomarszczonych, głęboko wciętych liściach i jasnożółtych kwiatach; rośnie na pustkowiach i łąkach Eurazji. Młode pieprzne liście i kwiaty są jadalne na surowo, cała roślina jest smaczna po ugotowaniu. Zbieraj młode okazy.

• Tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris

) może dochodzić do 60 cm, ma ułożone w rozetę liście bazowe oraz na łodygach małe sercowate listki, a na czubku małe białe kwiatki. Często spotykany na ugorach. Ugotuj liście, które smakują jak kapusta, i zmieszaj z innymi roślinami.

• Pierwiosnki (Primula

) występują na zacienionych i trawiastych miejscach. Rozpoznawalne dzięki rozecie pomarszczonych, zwężających się liści przy podstawie i długich łodyżkach z jasnożółtymi lub różowymi pięciopłatkowymi kwiatami. Całość jest jadalna, ale najlepsze są młode liście.

• Mniszek lekarski (Taraxacum)-„mlecz”

występuje wszędzie i w wielu formach. Szukaj dużych żółtych lub pomarańczowych kwiatów lub rozety głęboko ponacinanych liści. Jedz młode liście na surowo; gotuj starsze, zmieniając wodę, aby usunąć ich gorzki smak. Ugotuj korzenie lub upraż je na kawę. Sok zrobiony z mniszka jest bogaty w witaminy i minerały.

• Cykoria (Cichorium intybus

) rośnie często na łąkach i pustkowiach. Wyrasta na ponad 1 metr i ma grube, włochate liście podstawowe, liściaste czubki i podobne do mlecza jasnoniebieskie kwiaty. Przygotuj podobnie jak mlecze.

• Dziki szczaw (Rumex acetosa

) rośnie na łąkach i ugorach, osiągając ok. metr wysokości, z długimi liśćmi w kształcie strzały i słupkami z małymi czerwonawymi i zielonymi kwiatkami. Zbierz młode rośliny – ich bogate w minerały liście są jadalne na surowo, ale gotowanie złagodzi ich ostry smak.

• Gryka (Fagopyrum esculentum

) pojawia się na otwartych łąkach w większości stref umiarkowanych. Ma zazwyczaj czerwone łodygi (60 cm), liście w kształcie pików i pęki małych białych i różowych kwiatów. Jej nasiona są dobrym jadalnym zbożem.

• Szczaw karbowany

(Rumex crispus) wyrasta na ponad metr wysokości, z długimi, wąskimi, pokarbowanymi na brzegach liśćmi i baldaszkami małych zielonkawych kwiatków. Występuje na łąkach i pustkowiach. Gotuj najkruchsze liście młodych roślin, zmieniając co jakiś czas wodę, aby usunąć gorzki posmak. Pocieranie skóry liśćmi szczawiu łagodzi użądlenia owadów. Jest wiele odmian szczawiu, w tropikach i strefach umiarkowanych – możesz przyrządzać je w ten samsposób, ale nie znając dobrze, używaj ich oszczędnie.

 

Niektóre rośliny mają jadalne łodygi, ale często są one zbyt zdrewniałe. Jeśli są miękkie, obierz z nich zewnętrzne łykowate warstwy, pokrój i gotuj. Wewnętrzny trzon niektórych łodyg, np. czarnego bzu lekarskiego, jest pożywny i słodki. W takim przypadku należy rozciąć łodygę i wyciągnąć miąższ.

Łodygi zapewniają mniej środków odżywczych niż korzenie, pędy i liście, więc wybieraj je do jedzenia w ostatniej kolejności. Włókniste łodygi np. pokrzywy nadają się do wyrobu sznurków.

 

• Komosa strzałkowata

(Chenopodium bonus-henricus) jest spiczasty, wyrasta na ok. 60 cm, ma matowo zielone trójkątne liście, czasem czerwieniejące i słupki małych zielonkawych kwiatów. Częsty na nieużytkach. Liście i młode pędy można jeść surowe lub ugotowane jak szpinak, trzeba tylko obrać pędy z łykowatych osłonek

• Lebioda (Chenopodium album

) jest również spiczasta, wysoka na metr, z czerwonawą łodygą, matowo zielonymi, owalnymi lub pikowatymi liśćmi i pędami małych zielonkawych kwiatów; liczna na nieużytkach. Gotuj smaczne liście jak szpinak.

• Ptasie ziele (Stellaria media

) jest rośliną płożącą, wysoką na 30 cm, z pasmem włosków na głównej łodydze, spiczastymi, zaokrąglonymi po bokach liśćmi i drobnymi białymi pięciopłatkowymi kwiatami. Występuje na ugorach. Gotuj smakowite delikatne liście.

• Rukiew wodna (Roripa nasturtium aquaticum

) występuje przeważnie licznie nad strumieniami i potokami. Jest rośliną płożącą , wodno-lądową o lśniących naprzeciwległych liściach oraz drobnych, czterolistnych kwiatach. Nie pomyl z trująca wodna cykutą. Liście i łodygi są jadalne na surowo, ale ugotuj je jeśli woda mogła być zanieczyszczona.

• Wierzbówka (Epilobium angustifolium

) rośnie w lasach, na pogorzeliskach i skalistych terenach. Jest wysoka na ponad 1,5 m, o naprzeciwległych lancetowatych liściach oraz pięknych różowych kwiatach. Młode liście, kwiaty i łodygi są jadalne na surowo, ale lepsze są ugotowane. Dojrzałe łodygi mają wewnątrz słodkawy miąższ.

• Marchewnik anyżowy

(Myrrhis odorata) – ok. 1,5 m wysokości, ma słodki zapach, lekko owłosione i fioletowawe łodygi, pierzaste liście jak u paproci, z białymi plamkami i małymi drobnymi kwiatami. Znaleźć go można na obrzeżach lasów, na skalistych lub nie zarośniętych obszarach Europy. Nie pomyl z cykutą. Korzenie, łodygi i liście smakują jak anyż i można je gotować.

• Jasnota (Lamium

) jest mniejsza niż pokrzywy parzące, ma sercowate liście, białe lub różowo-fioletowe kwiaty i nie ma parzących włosków. Przygotuj jak ptasie ziele.

• Pokrzywa parząca

(Urtica) rośnie obficie przez większość roku. Szukaj ząbkowanych, wąskich liści o zaokrąglonych bokach, pokrytych parzącymi włoskami i z łodyżkami zielonych kwiatów. Zrywaj młode pędy młodych roślin wysokie na 15-20 cm – gotuj przez min. 6 minut aby zniszczyć kwas mrówkowy we włoskach. Liście można ususzyć i przechowywać. Zmiażdżone łodygi dostarczą włókien na linę.

• Babka (Plantago

) występuje prawie wszędzie. Babka lekarska(Plantago lanceolata) ma lancetowate liście i o wiele krótsze łodyżki kwiatów niż babka zwyczajna. Lubi suchą glebę. Okłady z babki pomagają w gojeniu się ran. Przygotuj tak jak babkę zwyczajną.

• Babka

koźla (Plantago coronopus) jest mała, gwieździsta, o wąskich, postrzępionych liściach i krótszych łodyżkach kwiatowych. Występuje w suchych piaszczystych i skalistych miejscach, często nad morzem. Przygotuj tak jak babkę zwyczajną.

• Babka zwyczajna (P. major

) ma szerokie, owalne liście i charakterystycznie sterczące w górę łodygi z drobniutkimi zielono-żółtymi i brązowymi kwiatami. Rośnie na nieużytkach i łąkach. Przygotuj jej raczej gorzkie liście tak jak szpinak. Używaj wyciśniętego soku z babki na rany albo wywaru z całej rośliny w dolegliwościach klatki piersiowej.

 

KWIATY JADALNE

Kwiaty niektórych roślin są jadalne. Należą do nich lipa zwyczajna i amerykańska, róża, chmiel, czarny bez, pierwiosnek i rumianek. Występują one jednakże tylko sezonowo i zawierają niewiele składników odżywczych w porównaniu z innymi częściami tych roślin. Najlepsze są do robienia herbat i naparów.

 

• Cibora (Cyperus)

osiąga do 1,5 m, ma trójkanciastą łodygę, długie, lancetowate liście i rozwidlone pęki oliwkowo-brązowych pędów kwiatowych owocujących na żółto. Rośnie w i nad jeziorami, stawami i potokami. Obierz i ugotuj bulwy o smaku orzechów, lub wysusz i zmiel na mąkę lub substytut kawy.

• Pałka wodna

(Typha) wyrasta na 2 do 5 metrów; ma długie, wąskie szarawe liście i okazałe ciemnobrązowe pędy kwiatowe w kształcie kiełbaski. Rosną w stawach i jeziorach i nad ich brzegami. Kłącze i łodygi można jeść na surowo lub ugotowane; gotuj liście jak szpinak a młode pędy jak szparagi. Pyłek można zmieszać z wodą na ciasto i piec lub ugotować w rondlu lub nabijając na koniec kija.

• Trzciny (Phragmites

) rosną na 4 m, mają szarozielone liście i rozcapierzone brązowo-fioletowe pędy kwiatowe na wysokich trzcinkach. Występują prawie wszędzie w zbiornikach słodkowodnych. Gotuj jadalny korzeń; przekłute trzciny wydzielają jadalna, bogatą w cukier żywicę.

• Kwitnące sitowie

(Butomus umbellatus) dochodzi do 1,5 m, o bardzo długich trójkanciastych pasmowatych liściach, wyrastających wprost z korzeni oraz różowych trzypłatkowych kwiatach. Spotykane w zbiornikach słodkowodnych Eurazji. Obierz i ugotuj jadalne kłącze.

• Orlica (Pteridium aquilinum

) występuje prawie wszędzie, często w dużych kępach. Starsze liście tej paproci są szkodliwe, jedz tylko młode pędy o ostrym smaku, zdejmując z nich włoski i gotując przez pół godziny. Jedz w małych ilościach. Korzenie są jadalne po ugotowaniu lub upieczeniu.

• Tatarak zwyczajny (Acorus calamus

) ok. 1,3 m roślina jeziorno-bagienna o guzowatym, aromatycznym kłączu, trójkanciastych łodygach i pofalowanych na brzegach lancetowatych, paskowatych liściach. W połowie ich długości wyrasta w środku lata zakrzywiony, sterczący kłos z drobnymi, zielonymi kwiatami. Poszatkuj cierpkie, aromatyczne kłącze i wygotuj je na syrop.

 

Wiele znanych nam ziół używanych w kuchni rośnie na dziko. Ich zapach pomaga je rozpoznawać. Można je ususzyć i przechowywać, ale nie wolno suszyć ich bezpośrednio na słońcu, gdyż tracą wówczas swoje cenne olejki.

 

Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare) rośnie do 90 cm, o ząbkowatych, ciemnozielonych, pierzastych, bogatych w potas liściach i koszyczkach jaskrawożółtych guzikowatych kwiatów. Można znaleźć na łąkach i pustkowiach. Mają silny zapach i ostry, gorzki smak. Wrotycz ma właściwości antyseptyczne, ale należy stosować z umiarem, gdyż może podrażnić skórę. Kwiaty i liście można stosować w okładach na siniaki i zwichnięcia, a także w torebkach do odstraszania owadów. Liśćmi można obkładać mięso, żeby zachowało świeżość.

 

• Lebiodka pospolita (Origanum vulgare
• ) lekko pokryta meszkiem, wyrasta do 60 cm, z drobnymi, owalnymi ciemnozielonymi liśćmi, pachnącymi pieprzem (zawierają antyseptyczny tymol) i pękami małych różowych kwiatów. Rosną na cieplejszych i suchych łąkach Eurazji, ale nie tylko. Dobra słodkawa przyprawa do mięs i zup; można też zrobić napar na kaszel i problemy trawienne; żucie liści zmniejsza ból zęba.
• Czosnek niedźwiedzi
• (Allium ursinum) jest jedną z wielu odmian dzikiego czosnku. Ma szerokie, jasnozielone liście jak u konwalii oraz pęk białych gwieździstych kwiatów na szczycie łodygi. Rośnie w zalesionych regionach Eurazji; rozpoznawalny dzięki silnemu zapachowi czosnku. Całość jadalna jako warzywo.
• Ogórecznik lekarski (Borago officinalis
• ) ma ok. 30-60 cm, o łodydze obłej, mocnej, rozgałęzionej, z kłującymi włoskami, eliptycznymi, zaostrzonymi listkami z kolcami na brzegach, które po zgnieceniu wydzielają zapach ogórka; oraz niebieskimi lub różowymi gwieździstymi kwiatami. Spotykany na łąkach Eurazji. Wszystkie części są jadalne na surowo lub ugotowane; używaj napar w leczeniu gorączki lub okłady na stany zapalne i siniaki. Łodygi i liście zawierają sole mineralne, więc po ugotowaniu można otrzymać z nich sól.
• Dziki dzięgiel
• (Angelica) dochodzi do 1,5 m wysokości, o pustych łodygach, czasem fioletowawych szerokich, ząbkowanych, naprzeciwległych liściach i baldachach drobnych zielono-białych lub różowych kwiatów. Występuje na podmokłych lub leśnych łąkach. Aromatyczne liście, łodygi i korzenie są jadalne po ugotowaniu; używaj naparów w przeziębieniach lub zewnętrznie przy zesztywnieniach. Nie pomyl z wodną cykutą.

JADALNE KORZENIE I BULWY

Korzenie i bulwy są nieocenionym pokarmem survivalowym. Są pełne składników odżywczych, szczególne skrobi. Wszystkie korzenie powinny być dokładnie ugotowane, zwłaszcza jeśli są jakiekolwiek wątpliwości co do ich rozpoznania.

2. Rdest wężownik
3. (Polygonum bistorta) – bylina o średniej wysokości 30-60 cm, z trójkątnymi liśćmi i wysmukłych gęstych kłosach różowych lub białych kwiatów. Rośnie na łąkach i lasach dalekiej północy. Namocz kłącza, aby usunąć gorycz, następnie upiecz. Sproszkowane, suszone kłączepołożone bezpośrednio na ranę pomaga zatamować krwawienie.
4. Zdrojek (Montia
5. ) o drobnych białych kwiatkach ma zwykle 15-30 cm łodygi, w połowie których wyrasta para owalnych liści na długich szypułkach. Rośnie zwykle na piaskach. Wykop bulwy ostrym patykiem, obierz i ugotuj. Młode liście dostarczają witamin A i C.
6. Pięciornik srebrzystobiały
7. (Potentilla anserina) jest drobną płożącą byliną terenów podmokłych, ma srebrnobiałe spody podzielonych na segmenty liści i pojedyncze pięciopłatkowe żółte kwiaty. Mięsiste korzenie są jadalne na surowo, ale lepsze są po ugotowaniu. Stosuj wywar z liści zewnętrznie przy hemoroidach lub wewnętrznie w problemach trawiennych.
8. Lukrecja (Astralagus glycophyllos)
9. jest rośliną płożącą, dochodzi do 30-60 cm, ma małe owalne naprzeciwległe listki i zielono-kremowe kwiaty. Występuje na pokrytych zaroślami i piaszczystych terenach i łąkach. Korzenie są jadalne na surowo, a po ugotowaniu smakują jak marchew.
10. Dziki pasternak (Pastinaca sativa
11. ) jest owłosiony i cierpki, wysoki na metr, z ząbkowanymi liśćmi i gęstymi pędami małych żółtych kwiatów. Rośnie na ugorach i łąkach. Korzenie są jadalne na surowo lub po ugotowaniu.
12. Żywokost lekarski
13. (Symphytum officinale) jest chropowaty, owłosiony, wyrasta na metr, ma włócznio-kształtne, zwężające się przy łodydze liście i pęki kremowych lub fiołkowych kwiatów przypominających dzwonki. Rośnie przy rowach i podmokłych miejscach. Korzenie można jeść surowe lub gotowane. Okłady z żywokostu stosuj na trudno gojące się rany. Nie pomyl z naparstnicą.
14. Kozibród (Tragopogon porrifolius
15. ) osiąga średnio 60-90 cm, ma długie trawiaste liście idące wzdłuż łodygi oraz duże, pojedyncze, fioletowe kwiaty podobne do mleczy. Spotykany na suchych pustkowiach. Bulwiasty korzeń i młode liście są jadalne po ugotowaniu.
16. Gnidosz wełnisty
17. (Pedicularis lanata) jest owłosiony, nisko rozłożysty, o różowych kwiatach i żółtych korzeniach, jadalnych na surowo lub po ugotowaniu. Szeroko rozsiany na terenach północno-amerykańskiej tundry. Uwaga: niektóre gnidosze są trujące.

     

    Korzenie zawierają najwięcej skrobi między jesienią a wiosną. Wiosną część skrobi przemienia się w cukier wspomagający wzrost nowych pędów. Niektóre korzenie jadalne mogą mieć wówczas średnicę kilku centymetrów i długość ponad metra, zaś bulwy postać nabrzmiałych cebul, z których duże mogą starczyć podróżnikowi na długo. Trzeba jednak uważać, gdyż niektóre cebulki, np. Wild Onion-like Death Camas w Ameryce Północnej są trujące.

    Wiele korzeni jest szczególnie smacznych po upieczeniu. Podsmaż je aż zaczną stawać się kruche, potem upiecz na gorących kamieniach w żarze ogniska. Korzenie niektórych roślin, np. cibory czy mleczu, po upieczeniu i zmieleniu dobrze zastępują kawę. Innych, jak choćby czermienia błotnego, można używać po zmieleniu jako mąkę.

    Szczególnie cenny jest korzeń żywokostu. Jest tak bogaty w skrobię, że po ugotowaniu tężeje jak gips i służy do unieruchomienia złamanych kończyn.

18. Śniedek
19. (Ornitholgallum umbellatum) średnio 10-30 centymetrowy, o trawiastych, wyrastających z korzeni liściach z białym środkowym prążkiem, a także sześciopłatkowych zielono prążkowanych kwiatach. Porastają łąki. Korzeń jest szkodliwy na surowo i MUSI być ugotowany. Nie jedz pozostałych części.
20. Czosnek (Allium
21. ) pojawia się większości regionów, łatwo rozpoznawalny dzięki specyficznemu zapachowi. Długie trawiaste liście wyrastają przy podstawie, zaś pęk sześciopłatkowych fioletowych lub białych kwiatków tworzy kulę na szczycie łodygi. Jadalna cebula może znajdować się nawet 25 cm pod ziemią.
22. Arum (Arum maculatum
23. ) dochodzi do 15-40 cm, ma ciemnozielone, czasem ciemno nakrapiane liście w kształcie strzały i fioletowy pałkowaty organ kwiatowy zawarty wewnątrz bladego listnego kaptura, w którym pojawiają się czerwone jagody. Spotykany w zacienionych i zalesionych terenach Eurazji. Korzeń jest szkodliwy na surowo i MUSI być ugotowany. Nie jedz żadnej innej części rośliny.
24. Hog peanut
25. (Amphicarpa bracteata) pojawia się w wilgotnych regionach Ameryki Płn.; to oplatająca jak bluszcz roślina o cienkich łodygach, jasnozielonych owalnych liściach i liliowymi kwiatami. Wyjmij każde ziarno z jego brązowego strąka (pod ziemią) i ugotuj.
26. Orzeszek ziemny (Apios americana)
27. podobny do bluszczu, drobny, z owalnymi, ostro zakończonymi jasnozielonymi liśćmi i brązowymi kwiatami. Na wilgotnych, zwykle zalesionych obszarach Ameryki Płn. Obierz ze skóry małe bulwy; upiecz lub ugotuj.
28. Jerusalem Artichoke – ( Karczoch/słonecznik )
29. (Helianthus tuberosus) przypomina słonecznik, b. wysoki, owłosiony, o dużych szorstkich, owalnych liściach i dużych dyskowatych żółtych kwiatach. Dziko rośnie na nieużytkach Ameryki Płn., ale też na innych terenach. Ugotowane bulwy są pyszne, ale nie obieraj ich, bo utracą swe wartości.

Najlepiej ugotować wszystkie korzenie przed spożyciem, gdyż niektóre są szkodliwe na surowo, nie tylko te znane, jak tropikalna kolokasja czy kasawa, ale też gatunki strefy umiarkowanej. Większość korzeni wymaga także gotowania, aby stały się dość kruche do jedzenia. Zetrzyj skórkę w czystej wodzie i gotuj aż do miękkości. Niektóre korzenie przypominające ziemniaki gromadzą witaminy i sole mineralne pod skórką i nie powinny być obierane. Korzenie ugotują się szybciej, jeśli je wpierw pokroisz w kostkę. Wbijaj ostry patyk do sprawdzenia czy są miękkie – jeśli łatwo wchodzi, są gotowe.

OWOCE

Począwszy od lata, owoce i orzechy są jednym z podstawowych pokarmów survivalowych. Wiele z nich jest znanych z odmian hodowlanych. Niektóre występują bardzo licznie, nawet w tundrze na dalekiej północy.

2. Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris
3. ) spotykany na torfowiskach i w zaroślach, wyrasta do 3 metrów, ma owalne liście, żółte kwiaty i ostre kolce zgrupowane po 3 na łodydze. Jego czerwone, bardzo kwaśne owoce są bogatym źródłem wit. C.
4. Dzika róża
5. (Rosa) rośnie prawie we wszystkich regionach klimatu umiarkowanego. Przypomina wybujałe róże ogrodowe o kolczastych łodygach i różowych lub białych kwiatach. Ich owoce zawierają więcej witaminy C niż jakikolwiek inny owoc. Żuj owoce, aby wydobyć z nich sok zawierający najwięcej witamin lub gotuj je w wodzie aż do uzyskania syropu.
6. Jeżyny i maliny
7. (Rubus) Jeżyny występują w zagajnikach, lasach i na otwartych przestrzeniach; mają ząbkowane liście i białe lub różowawe kwiaty oraz łodygi z zakrzywionymi kolcami i soczyste segmentowane owoce, które dojrzewają zmieniając barwę od zielonkawej przez czerwoną aż po fioletowo-czarną. Owoce zbiera się późnym latem. Maliny są mniej kolczaste i dojrzewają wcześniej przyjmując barwę czerwoną. Jeżyny i maliny są jadalne na surowo.
8. Jeżyna popielica
9. (Rubus) wygląda jak jeżyna zwyczajna, ale jej owoce są mniejsze i mają mniej segmentów.
10. Dzikie truskawki (Fragaria
11. ) występują na łąkach i polanach leśnych. Niektóre odmiany rosną również w górach. Wyglądem przypominają małe hodowlane truskawki. Owoce są bogate w witaminę C i najlepsze są świeże.
12. Głóg
13. (Crataegus) rośnie w postaci kolczastych krzewów lub niewysokich drzew, na ugorach i łąkach, ma głęboko wcięte liście, pęki białych lub różowych kwiatków oraz jesienią – czerwonych owoców. Ich miąższ jest delikatny i jadalny na surowo. Można jeść również młode pędy głogu.
14. Dzika jabłoń
15. (Malus) jest niskim, raczej kolczastym drzewem rosnącym na skraju lasów i zagajników, o owalnych, ząbkowanych, często pokrytych meszkiem liściach, czerwono-brązowych łodyżkach i białych, różowych lub czerwonych kwiatach, a jesienią czerwonawych owocach. Owoce, często bardzo cierpkie, wyglądają jak jabłka hodowlane. Można je pokroić w plastry, ususzyć i przechowywać. Spożycie zbyt wielu żółto-zielonych (czasem nawet czerwonych) bogatych w pektyny jabłek może wywołać biegunkę i najlepiej ugotować je z innymi owocami.
16. Dzika wiśnia
17. (Prunus) rośnie w pobliżu lasu w wielu regionach. Osiąga 24 metry; ma drobne, jasnozielone lub czerwonawe liście, zwykle lśniącą bordowo-brązową korę i białe lub różowe kwiaty. Owoce są czerwone lub czarne zależnie od odmiany. Niektóre odmiany są kwaśne.
18. Tarnina (Prunus spinosa
19. ) jest pokaźnym krzewem, wyrasta do 4 metrów, ma ciemnobrązowe gałęzie, długie kolce, owalne liście i białe kwiaty. Występuje w pobliżu lasów i zarośli na terenie całej Eurazji. Drobne granatowo-czarne owoce są bardzo kwaśne i smaczniejsze są po przegotowaniu ich na dżem.

Owoce dostarczają niezbędnych składników odżywczych, szczególnie witaminy A, B2 i C. Są podstawą diety wielu zwierząt i ptaków, więc, jeśli znajdziesz owoce, znajdziesz również zwierzęta.

2. Borówki czarne, żurawiny, brusznice i czarne jagody amerykańskie
3. (Vaccinium i Gaylussacia) licznie występują na północnych torfowiskach, moczarach, w tundrach i lasach. Różnią się wielkością, ale wszystkie są krzaczaste i krzewiaste, o małych owalnych listkach i drobnych kulistych kwiatach o barwie od białej do różowej lub zielonkawej. Żurawiny preferują błotnistą glebę, zaś pokrewna jej brusznica rośnie nisko nad powierzchnią torfowisk. Kuliste jagody mogą być czarne (czarna jagoda), granatowe (jagoda amerykańska), marmurkowo czerwone (żurawina błotna) lub czerwone (brusznica). Są jadalne świeże, ugotowane lub ususzone do przechowywania jak rodzynki. Zdrewniałe łodyżki są dobrym paliwem do ogniska.
4. Wiśnia amerykańska
5. (Pyrus) jest północnoamerykańskim krzewem dochodzącym do 2,4 m, choć zwykle ma o wiele mniej, o włócznio-kształtnych, mocno poząbkowanych liściach i pięciopłatkowych różowych lub białych kwiatach. Lubi wilgotne lub suche tereny leśne lub obszary bagniste. Czerwone, fioletowe lub czarne kuliste jagody są doskonałe na surowo, po wysuszeniu lub w konfiturze. Nie pomyl z trującymi szakłakami (Rhamnus).
6. Czarny bez europejski (Sambucus nigra
7. ) rośnie w zaroślach i lasach, wyrasta na 7 m. Ma ostro zakończone ząbkowane liście i pęki drobnych białych kwiatków oraz kiście małych fioletowo-czarnych jagód, które można jeść na surowo lub ugotowane na syrop. W różnych regionach występują podobne jadalne odmiany tej rośliny, ale unikaj mniejszych odmian, gdyż ich czerwone jagody mogą być toksyczne.
8. Jałowiec
9. (Juniperus communis) rośnie w górzystych i północnych rejonach, drzewiasty krzew wysoki na 5 metrów lub płożący się; o szaro-zielonych igłach. Nie jedz młodych zielonych jagód, zaś dojrzałe niebiesko-czarne owoce nadają świetny smak niektórym gotowanym potrawom.
10. Jarzębina
11. (Sorbus) często spotykana w zalesionych lub skalistych miejscach, rośnie do 15 m; ma gładką szarawą korę, drobne ząbkowane liście, białe kwiaty i kiście małych pomarańczowych owoców. Są jadalne na surowo, ale smaczniejsze są po ugotowaniu na konfiturę.
12. Dzika morwa (Morus)
13. ma średnio między 6 a 20 m; owalne liście, czasem głęboko wcięte; kwiaty jak bazie oraz czarne lub czerwone owoce wyglądające jak duże jeżyny o długości 5-7 cm. Są jadalne na surowo. Rosną wśród drzew w wielu regionach klimatu umiarkowanego.
14. Dzikie wino (Vitis
15. ) jest wybujałą, wysoko pnącą rośliną, o dużych, ząbkowanych na brzegach, sercowatych liściach, zielonkawych kwiatach i kiściach złotych lub fioletowych winogron. Szeroko rozpowszechnione w cieplejszych regionach świata. Jadalne są zarówno owoce jak i młode liście po ugotowaniu.

16. PRZECHOWYWANIE OWOCÓW

    Świeże owoce szybko się psują, ale można je przechowywać w postaci dżemów (galaretek). Większość gatunków owoców zawiera pektyny, które wchodzą w reakcję z kwasem owocowym, powodując zastygnięcie masy w galaretkę po jej ugotowaniu.

    Przygotowanie galaretki

    Wpierw podgotuj owoce do wrzenia, następnie rozgotuj je na wolnym ogniu aż do uzyskania jednolitej masy. Niektóre owoce zawierają mniej pektyn niż pozostałe; można je uzupełnić dodając inny owoc bogaty w pektyny, np. dzikie jabłko. Gotowanie zabija bakterie, które mogły być w owocach. Pozostaw do ostygnięcia, a następnie przelej do czystego, najlepiej hermetycznego naczynia.

    Niektóre owoce można ususzyć do przechowywania, jednakże zajmuje to od tygodnia do 10 dni. Rozłóż owoce pojedynczą warstwą na płótnie, nie bezpośrednio na słońcu, i chroń je przed wilgocią – zarówno deszczem jak rosą.

    Jadalne rośliny – ORZECHY

    Orzechy dostarczają białek i tłuszczu.

17. Sosna (Pinus
18. ) jest popularnym drzewem szyszkowym, z pęczkami cienkich, wiecznie zielonych igieł, występuje w rejonach klimatu umiarkowanego i na północy. Podgrzej dojrzałe szyszki w celu uwolnienia z nich nasion. Są smaczne na surowo, choć jeszcze lepiej je uprażyć. Upieczone nasiona można zmielić na mąkę i można je przechowywać. Młode szyszki przypominające bazie są jadalne po ugotowaniu; kora i igły są również jadalne.
19. Orzech włoski
20. (Juglans) wyrasta na 30 m, ma ząbkowane, wąskie liście i pooraną korę. Ciemnobrązowe orzechy są wpierw pokryte grubą zieloną osłonką. Rośnie w klimacie umiarkowanym. Jedno drzewo może dostarczyć do 58 kg orzechów. Orzechy włoskie zawierają 18% białek, 60% tłuszczu a kg orzechów dostarcza 6600 kalorii!
21. Amerykański orzech oleisty
22. (Juglans cinerea) występuje w Ameryce Północnej, jest drobniejszy od orzecha włoskiego i ma bardziej szarą korę oraz podłużną, klejącą łupinę na owocach.
23. Amerykański orzech laskowy
24. (Carya illinoinensis) osiąga 36 m; ma ciemną, prążkowaną korę i mnóstwo małych, naprzeciwległych liści. Lubi wilgotne rejony Ameryki Płn. Owalne, otoczone cienką łupiną orzechy zawierają więcej tłuszczu niż jakikolwiek inna roślina.
25. Leszczyna (Corylus
26. ) wyrasta jako wysokie krzewy na nieużytkach; ma ząbkowane, owalne lub sercowate liście i brązowo-żółte bazie. Wysoce odżywcze orzechy znajdują się w jajowatych, czasem owłosionych łupinkach.
27. Słodki kasztan jadalny
28. (Castanea) osiąga od 5 do 30 m; rozłożysty, o dużych, ząbkowanych liściach i rodzący bazie. Rośnie w zadrzewionych miejscach. Orzechy, czasami w kiści po 2-3, wyrastają w kulistej, grubej, kłującej zielonej łupince. Rozbij i otwórz łupinę, obierz orzechy, ugotuj i rozgnieć na puree. Nie pomyl z kasztanowcem zwyczajnym, który ma duże liście przypominające dłonie i trujące kasztany.
29. Buk (Fagus
30. ) jest bardzo wysokim, rozłożystym drzewem, o gładkiej jasnej korze i owalnych, mocno unaczynionych, pofałdowanych na brzegach liściach. Rośnie wśród innych liściastych drzew. Orzechy buczyny są małe, stożkowate, po 2-4 w każdym włochatym mieszku, zależnie od gatunku. Bogate w białka, jadalne surowe, uprażone lub sprasowane dla wyciśnięcia oleju.
31. Dąb
32. (Quercus) występuje w lasach w dużej różnorodności. Wiele odmian ma głęboko wcięte liście, zaś wszystkie rodzą charakterystyczne żołędzie. Obierz je z łupin i gotuj kilkakrotnie, zmieniając wodę, aby złagodzić ich gorycz; albo namocz je w zimnej wodzie na 3-4 dni. Można również zakopać żołędzie w popiele i węglu drzewnym, podlewając od czasu do czasu. Następnie je upiecz. Upieczone żołędzie nadają się na mąkę lub jako substytut kawy.
33. Pistacja (Pistacia)
34. jest dziko rosnącym drzewem osiągającym do 10 m, w cieplejszych regionach od śródziemnomorskiego wschodu po Afganistan, spotykana też w innych regionach. Ma niewielkie, owalne listki i kiście orzechów o zielonym jądrze i czerwonawej skórce. Jedz surowe lub upraż je w żarze ogniska.
35. Migdały
36. (Prunus) – dziko rosnące w ciepłych i suchych rejonach Europy i Azji, szeroko rozpowszechnione także w innych regionach. Przypominają duże drzewa brzoskwiniowe, z gałązkami kwiatów, małymi włóczniowatymi liśćmi i kiściami orzechów wewnątrz zielonej, skórzastej łupiny. Unikaj gorzkich migdałów zawierających kwas pruski.

 

Aby uzyskać olej z bogatych w niego orzechów, takich jak buczyna, rozbij łupinę, oddziel jądro od osłonek, następnie delikatnie gotuj w wodzie, zbierając olej wypływający na powierzchnię lub pozostawiając go do ostygnięcia. Przechowuj w suchym i chłodnym miejscu, najlepiej w hermetycznie zamykanym naczyniu. Z 450 g orzechów uzyskamy ok. 270 ml odżywczego oleju.

 

ROŚLINY JADALNE ORAZ TRUJĄCE -W SZERSZYM ASPEKCIE

Istnieje wiele roślin jadalnych klimatu umiarkowanego poza wymienionymi wcześniej, włączając np. dzikie odmiany roślin hodowlanych takich jak agrest czy porzeczki. Poniżej zostały opisane dalsze gatunki dostępnych roślin jadalnych.

Jeśli znajdziesz roślinę, która nie została tu opisana, przeprowadź standardowy test jadalności. Pamiętaj, że mimo iż jedna z części danej rośliny jest jadalna, pozostałe mogą być trujące. Sprawdzaj liście, łodygi, korzenie i owoce oddzielnie.

OWOCE

Porzeczki i agrest Ribes

Rosną w zagajnikach, lasach i na nieużytkach; są średniej wielkości krzaczastymi krzewami o ząbkowanych liściach przypominających klon, pięciopłatkowych kwiatach o barwie od zielono-białej po fioletową oraz czerwonych, fioletowo-czarnych lub żółtych owocach.

Śliwki Prunus

Występują w dużej różnorodności w zagajnikach i wśród innych drzew dosłownie we wszystkich rejonach klimatu umiarkowanego. Małe krzewy lub drzewa, podobne do dzikich wiśni; ich owoce są jednak większe, pokryte meszkiem, ciemno fioletowe, czerwone lub żółte. Niektóre są zbyt cierpkie na surowo.

KORZENIE, LIŚCIE I ŁODYGI

Chrzan Armoracia

Rośnie na wysokość 50 cm na podmokłych ugorach; ma duże, pofałdowane na brzegach owalne liście na długich łodygach i pęki drobnych białych kwiatów. Poszatkuj lub zetrzyj korzeń o ostrym smaku i dodawaj do gulaszu. Młode liście są jadalne surowe lub ugotowane.

Wiesiołek dwuletni Oenothera biennis

Wysoka roślina suchych otwartych przestrzeni; liściasta, pokryta włoskami, o włócznio-kształtnych, pofałdowanych na brzegach liściach i czasem czerwonawych łodyżkach kwiatowych oraz dużych, czteropłatkowych żółtych kwiatach. Korzenie są jadalne po ugotowaniu, należy jednak zmieniać w trakcie gotowania wodę, aby zmniejszyć ich cierpki smak. Podobnie postępuj z młodymi liśćmi po obraniu ich z włosków. Wiesiołek zimuje w postaci rozety.

Lipa Tilia

Jest wysokim drzewem, do 26 m, ma duże, sercowate, ząbkowane liście i pęki pachnących żółtych kwiatów; lubi wilgotne lasy. Młode liście i nie otwarte pączki są jadalne na surowo, z kwiatów można zrobić herbatę.

Chmiel Humulus

Pnąca roślina zagajników i lasów, ma długie, skręcające się łodygi, ząbkowane liście, głęboko wcięte w trzy wgłębienia, oraz zielone stożkowe kwiaty żeńskie. Obierz, pokrój i ugotuj młode pędy, a kwiaty użyj do warzenia piwa – ale takiego jak robili to nasi przodkowie , a nie jak to robię wielkie współczesne browary.

Oset Cirsium

Ma kolczaste, często prążkowane łodygi, podłużne lub pikowate, kolczaste, głęboko wcięte liście i duże, pędzlowate fioletowe kwiaty. Usuń kolce i ugotuj młode liście. Obierz kruche pędy i ugotuj je lub jedz surowe. Korzenie młodszych, bezłodygowych roślin można ugotować, a podstawa każdej główki kwiatowej zawiera pożywny „orzeszek”, który jest jadalny na surowo.

Skalnica Saxifraga

Dochodzi do 90 cm, zwykle jest o wiele niższa, lubi otwarte, skaliste miejsca, wysoko w górach. W większości ma okrągłe, spiczasto zakończone lub na długich łodyżkach liście, sterczące od podstawy; czerwonawe łodygi i pęki najczęściej białych, pięciopłatkowych kwiatów. Liście są jadalne na surowo lub po ugotowaniu.

Krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis

Osiąga 60 cm, rośnie na wilgotnych łąkach. Ma ząbkowane, zaostrzone, naprzeciwległe listki i podłużne główki drobnych, ciemno czerwonych kwiatów. Młode listki są smaczne na surowo lub ugotowane. Napar przynosi ulgę w hemoroidach i biegunce.

Rdest Polygonum persicaria

Osiąga 60 cm. Ma czerwonawe dojrzałe łodygi, wąskie, ostro zakończone liście, zwykle z ciemnymi plamkami oraz łodyżki drobnych różowych kwiatów. Często spotykany na ugorach. Młode liście są jadalne na surowo lub po obgotowaniu jak szpinak.

Dziki rabarbar Rheum palmatum

Spotykany na otwartych łąkach i obrzeżach od południowej Europy na wschód aż do Chin. Przypomina rabarbar hodowlany, ale jego liście są bardziej poszarpane i rozczłonkowane. Długie łodygi kwiatowe można spożyć po ugotowaniu; pozostałe części są szkodliwe. Jedz tylko łodygi.

Lepnica pęcherzykowata Silene vulgaris

Wyrasta na 45 cm, na łąkach; ma szaro-zielone, owalne i ostro zakończone, bezłodygowe liście, pęki białych kwiatów o nabrzmiałej jak balon podstawie. Gotuj młode listki przez 10 minut.

Tobołki łąkowe Thlaspi arvense

Osiągają 45 cm . Rosną na otwartych łąkach i przydrożach, mają szerokie, ząbkowane, lancetowate liście, opinające łodygę, główkę drobnych białych kwiatów tworzących luźne szczytowe kwiatostany oraz charakterystyczne pokarbowane, przypominające monety, strączki nasienne. Liście są jadalne surowe lub ugotowane.

Koniczyna trójlistna Trifolium

Licznie występująca na łąkach, rozpoznawana dzięki charakterystycznym trójdzielnym liściom oraz gęstym okrągłym główkom z małymi kwiatkami, o barwie od białej przez zielono-kremową aż po różne odcienie czerwieni. Liście są jadalne surowe, ale smaczniejsze są ugotowane.

Iglica pospolita Erodium cicutarium

Osiąga 30 cm; lubi otwarte łąki; jest owłosiona, często kłująca, o podobnych do paproci, podwójnie wciętych liściach i drobnych, pięciopłatkowych różowawych lub białych kwiatach. Jej owoce tworzą długi, skręcony „dziób”. Liście są jadalne na surowo lub po ugotowaniu.

Łopian Arctium

Średnia do dużej, krzaczasta roślina otwartych ugorów, o wiotkich owalnych liściach, nierzadko wygiętych łodygach i wielu fioletowych, podobnych do ostu kwiatach, które przekształcają się w czepne rzepy. Liście i obrane łodygi można jeść na surowo lub ugotowane. Ugotuj wierzchołek obranego korzenia, zmieniając parę razy wodę, aby usunąć jego gorycz.

Fiołki Viola

Są drobnymi kwiatami, spotykanymi na wielu obszarach, nie wyłączając podmokłych i zalesionych. Unaczynione, pofałdowane, często sercowate liście wyrastają na długich łodyżkach. Kwiaty o pięciu nierównych płatkach, mają barwę od niebieskiego fioletu, po różne odcienie żółci lub biel. Gotuj młode liście, są bogate w witaminę A i C.

Sałatka polna Valerianella locusta

Wyrasta na 10-20 cm, na gołych skałach lub łąkach. Mocno rozgałęziona, z podłużnymi bezłodygowymi liśćmi i pękami małych liliowo-niebieskich kwiatów. Jej liście nadają się do spożycia na surowo lub po ugotowaniu jak szpinak. Warto znać tę roślinę, gdyż zaczyna pojawiać się już późną zimą.

Złocień właściwy Leucanthemum

Często spotykany na otwartych terenach; średnio o wysokości 90 cm. Ma wąskie, wcięte, ciemnozielone liście, przy czym niżej rosnące są zaokrąglone. Jego duże biało-żółte kwiaty przypominają stokrotki. Zimuje w postaci rozetki. Młode, jasno-zielone liście są jadalne na surowo.

Rzeżucha łąkowa Cardamine pratensis

Rośnie na wilgotnych terenach. Ma średnio 50 cm wysokości, mnóstwo drobnych naprzemianległych listków, okrągłych przy podstawie rośliny, gdzie tworzą rozetkę, a także pęki liliowych lub białych, czteropłatkowych kwiatów. Młode liście są smaczne na surowo, starsze są bardziej pieprzne.

Przetacznik Veronica

Rośnie w płytkiej wodzie i na bagnach. Ma płożące i sterczące w górę łodygi, na których widnieją pary grubych, owalnych, ząbkowanych liści, a od podstawy ich łodyg wyrastają na 7-25 cm łodyżki niebieskich, czteropłatkowych kwiatów z dwoma wystającymi pręcikami. Jedz młode pędy przed okresem kwitnienia i wyrastania liści. Są lekko gorzkie, szczególnie europejska odmiana V. beccabunga, ale można przygotować jak rukiew wodną.

ROŚLINY TRUJĄCE

W porównaniu do wielu jadalnych roślin, niewiele jest roślin trujących w klimacie umiarkowanym.

Trujące przez dotyk

Kontakt z sumakiem jadowitym, bluszczem jadowitym i trującym dębem wywołuje poważne podrażnienia i wysypki. Przemyj zmienione toksynami miejsca natychmiast.

2. Sumak jadowity (Toxicodendron vernix
3. ) osiąga 2-6 m, nie ma włosków, za to ma mnóstwo naprzemianległych owalnych liści, ciemno nakrapianą gładką korę i kiście białych jagód. Występuje na bagnach południowo-wschodniej Ameryki Północnej.
4. Dąb trujący
5. (Toxicodendron quercifolium)przypomina trujący bluszcz ale jest drobniejszy, zawsze skierowany ku górze, ma podobne jak u dębu liście i białe jagody. Rośnie w lasach Północnej Ameryki.
6. Trujący bluszcz
7. (Toxicodendron radicans) jest drobny, 0,6 m do 2,1 m wysokości, płożący lub sterczący ku górze, z trzyczęściowymi, bardzo różnorodnymi liśćmi, za to zawsze z zielonkawymi kwiatami i białymi jagodami. Rośnie w lasach Ameryki Płn.
8. Niecierpek (Impatiens),
9. często spotykany w pobliżu trującego bluszczu, ma jasno żółte lub pomarańczowe nakrapiane kwiaty i strączki nasion, które głośno pękają. Dostarcza soku łagodzącego podrażnienia wywołane kontaktem z wymienionymi oraz innymi roślinami. Zatrucie w wyniku połknięcia
10. Death Camas
11. (Zigadenus venosus)osiągają 30-60 cm, mają długie pasmowate liście, wyrastające z podstawy i luźne pęki zielono-białych sześciopłatkowych kwiatów. Rosną w Ameryce Płn., na łąkach oraz skalistych i lekko zadrzewionych miejscach. Śmiertelnie trujące: nie pomyl z dziką cebulą lub liliami.
12. Bieluń dziędzierzawa
13. (Datura stramonium) wyrasta średnio na 90 cm, z poszarpanymi brzegami owalnych liści i dużymi, pojedynczymi białymi kwiatami, przypominającymi trąbki oraz kolczastymi owocami. Szeroko rozpowszechnione na wielu obszarach strefy umiarkowanej jak również w tropikach. Ma mdlący zapach. Wszystkie części tej rośliny są ŚMIERTELNIE trujące.
14. Naparstnica (Digitalis
15. ) rośnie na 1,5 m, z rozetą bazowych liści i zakończona wysokim, ulistnionym czubkiem fioletowych, różowych lub żółtych kwiatów przypominających tubki. Szeroko rozpowszechniona na nieużytkach i miejscach uczęszczanych. Wszystkie części tej rośliny są wysoce toksyczne, wpływają na pracę serca.
16. Tojad mordownik (Aconitum
17. ) osiąga 1,5 m; ma dłoniaste, głęboko wcięte liście i owłosione, przypominające kaptury fioletowo-niebieskie lub (rzadko) żółte kwiaty. Spotykane w podmokłych lasach i ocienionych miejscach. Bardzo trujące.
18. Szczwół plamisty
19. (Conium maculatum) może osiągać 2 metry, bardzo rozgałęziona, o pustych, fioletowo nakrapianych łodygach, mocno ząbkowanych liściach, jaśniejszych od spodu, gęstych baldachach drobnych białych kwiatków oraz białych korzeniach. Występuje na łąkach. Ma nieprzyjemny zapach. Bardzo trująca.
20. Cykuta jadowita (Cicuta
21. ) ma średnio 0,6 m do 1,3 m; jest rozgałęziona, o łodygach w purpurowe pasy i kłączach z pustymi komorami. Ma drobne, wcięte, ząbkowane liście i baldachy malutkich białych kwiatków. Zawsze rośnie w pobliżu wody. Ma nieprzyjemny zapach. Jeden kęs cykuty może zabić.
22. Baneberries
23. (Actaea) osiąga 30-60 cm, o liściach złożonych z wielu ząbkowanych płatków oraz drobnych, zwykle białych kwiatach zebranych w pęki na końcu łodygi. Mają czarne lub białe jagody. Rośnie zazwyczaj w lasach. Wszystkie części rośliny wywołują nudności, wymioty i poważne dolegliwości wewnętrzne.
24. Wilcza jagoda (Atropa bella-donna
25. ) może osiągnąć od 1 metra wysokości; jest mocno rozgałęziona, ma owalne liście, pojedyncze, w kształcie dzwonków, fioletowe lub zielonkawe kwiaty oraz lśniące czarne jagody. Rosną w lasach i zaroślach w Eurazji. Wszystkie części, zwłaszcza jagody są trujące.

 

BARDZO TRUJĄCE

Niektóre trujące rośliny łatwo pomylić z tymi jadalnymi, jeśli nie jest się ostrożnym w rozpoznawaniu. Nie ryzykuj!

Szczwół plamisty i cykuta są dwiema najważniejszymi trującymi roślinami, które trzeba poznać; spotykanymi w Eurazji i obu Amerykach, na znacznym i zróżnicowanym obszarze. Obie rośliny należą do szerokiego grona roślin baldaszkowatych, których drobne kwiaty występują zawsze w pękach przypominających odwrócony na drugą stronę parasol. Trudno je rozróżnić.

Do baldaszkowatych należy parę gatunków jadalnych, ale nigdy nie zbieraj żadnego z nich, chyba że jesteś całkiem pewny, że nie jest to żadna z tych dwu roślin trujących, które mogą okazać się śmiertelnie trujące nawet w małych dawkach. Naucz się rozpoznawać także następujące często spotykane gatunki roślin trujących.

 

• Jaskry (Ranunculus

) występują w dużej różnorodności, od paru cm do ponad metrowej wysokości; na północy i południu, włącznie z daleką Arktyką. Wszystkie mają błyszczące, woskowane, jaskrawo żółte kwiaty o pięciu lub więcej płatkach. UNIKAJ wszystkich, gdyż powodują poważne zapalenie jelit.

• Łubin

(Lupinus), wysoki na 30-90 cm, podobny do odmiany ogrodowej, rośnie na polanach i łąkach. Zwykle ma małe listki ułożone jak dłoń lub promieniście jak szprychy w kole. Kwiaty łubinu przypominają kwiaty groszku: niebieskie, fioletowe, różowe, białe lub żółte. Każda część rośliny może wywołać śmiertelne zapalenie żołądka i jelit.

• Wyka i ostrołódka kosmata

(Astralagus i Oxytropis), średnio 15-45 cm wysokości; rośnie na pastwiskach i łąkach górskich; zwykle ma mnóstwo małych lancetowatych naprzemianległych liści i szypułek z pięciopłatkowymi kwiatkami przypominającymi kwiatostan groszku, w kolorze żółto-białym, różowym do lawendowego i fioletowym.Niektóre są trujące; unikaj wszystkich odmian.

• Ciemiężyca

(Veratrum) wysokości od 60 cm do 2,6 m; rośnie na bagnach i mokradłach, niektóre odmiany na łąkach . Jej jajowate, żebrowane liście przypominają konwalie. Ma zwisające grona białych lub zielonkawo-żółtych kwiatów. Mogą być śmiertelnie trujące.

• Lulek czarny (Hyoscyamus niger

) średniej wysokości lub wysoki, rośnie na nie porośniętej glebie, często w pobliżu morza (Europa). Jest kosmato-owłosiony, ma rozgałęzioną, lepką łodygę, ząbkowane liście dolne na ogonkach, górne osadzone bez łodyżek oraz kremowe kwiaty prążkowane na purpurowo. Wydziela nieprzyjemny zapach. Śmiertelnie trujący.

 

Trujące jagody

 

• Canadian Moonseed (Menispermum canadense

) północno-amerykańska bluszczowata roślina pnąca z kiściami delikatnych czarnych jagód. Łatwo ją pomylić z dzikim winem( winogronem), ale nie posiada wąsów pnących i ma tylko pojedyncze, sierpowate nasiona w każdej jagodzie.

• Psiankowate (Solanum

), średniej wielkości lub większe, poplątane krzaki lubiące zagajniki o lancetowatych liściach na długich szypułkach. Owoce dojrzewając zmieniają barwę z zielonej na czarną, czerwoną, żółtą lub białą. Rośliny rodzące podobne, ale jadalne jagody, są zwykle bardziej zwarte i drzewiaste, maja jagody mniejsze i liczniejsze. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, przyjmij, że jest to psianka i nie zrywaj.

• Winobluszcz (Parthenocissus guinquefolia

) podobna do bluszczu północno-amerykańska roślina pnąca, przeniesiona również do Europy. Ma dłoniaste, ząbkowane liście na długich szypułkach, wąsy czepne grona drobnych niebieskich jagód, mniejszych niż dzikie wino (winogrono). Żadna roślina o niebieskich jadalnych jagodach nie przypomina bluszczu ani nie ma wąsów czepnych.

• Szakłak

(Rhamnus) ciernisty krzew, czasem drobne drzewo rosnące w zaroślach i lasach, czasami na mokradłach. Posiada owalne, mocno ząbkowane liście, czarne gorzkie jagody, zwisające w gronach wzdłuż łodyg. Spożycie tej rośliny może być niebezpiecznie przeczyszczające.

 

 

Jest wiele przewodników po roślinach łąkowych i polnych, które pomogą ci poszerzyć wiedzę z zakresu roślin klimatu umiarkowanego, opisujących szczegółowo wiele lokalnych odmian.

 

DRZEWA

Drzewa dostarczają wielu pożywnych pokarmów, takich jak owoce i orzechy, które są nieocenione w diecie survivalowej, szczególnie na obszarach, gdzie nie jest dostępnych wiele innych roślin.

Poniższe opisy dotyczą drzew strefy umiarkowanej i regionów Północy.

Kora

Cienka warstwa kory pod korą właściwą (miazga) niektórych drzew jest jadalna i pożywna, ale najlepsza jest wiosną, kiedy zaczyna krążyć żywica. Wybieraj miazgę z podnóża drzewa lub z odkrytych korzeni. Obierz korę nożem, aby odsłonić wewnętrzną warstwę. Jest ona lekko słodka i jadalna na surowo – ale będzie łatwiej strawna po dłuższym gotowaniu, już jako galaretowata masa. Można ją następnie piec lub zmielić na mąkę.

Zewnętrzna kora ma zbyt wiele taniny, aby była jadalna, ale kora niektórych drzew ma zastosowanie medyczne.

Jadalne rośliny – Drzewa z najcenniejszą miazgą

 

• Wiąz czerwony

(Ulmus rubra) rośnie w Ameryce Płn., maksymalnie do 18 m. Gałęzie ma owłosione i szorstkie, a liście owalne, ząbkowane i owłosione od spodu.

• Lipa amerykańska

(Tilia americana) północnoamerykańska lipa o dużych, sercowatych liściach i ciemnej, żłobionej korze, która w górnych partiach jest gładka i szara.

• Brzoza (Betula

) licznie występuje na zimniejszych obszarach. Rozpoznawalna dzięki długich, delikatnych gałązkach i lśniącej, łuszczącej się korze, która czasem rozpada się na warstwy.

• Topola osika (Populus tremula

) drobne lub średniej wysokości drzewo przypominające topolę właściwą. Ma zaokrąglone liście na bardzo długich ogonkach, trzepocące na wietrze.

• Modrzew amerykański

(Larix laricina) spotykany na chłodnych obszarach Płn. Ameryki; wyrasta na 24 m, ma spiczasty kształt; rodzi szyszki a na całej długości gałęzi ma kępki miękkich igieł.

• Topole (Poplars

) mają trójkątne liście i charakterystyczne kwiatostany podobne do bazi. Występują często w północnych regionach.

• Klon (Acer

) Szeroko spotykany i rozpoznawany dzięki charakterystycznie wgłębionym w trzech miejscach liściom oraz dwuskrzydłym zielonym owocom.

• Świerk

(Picea) – wiecznie zielone drzewo zimnej strefy klimatycznej. Rodzi szyszki i charakterystyczne sztywne igły, rosnące wzdłuż gałęzi.

• Wierzba (Salix) – drz

ewo lub krzew o szerokich, ząbkowanych liściach, jaśniejszych od spodu oraz charakterystycznych żółtych lub zielonkawych baziach. Jest wiele odmian wierzb, włącznie z płożącymi wierzbami arktycznymi.

• Sosna (Pinus) szeroko rozpowszechnione, wiecznie ziel

one drzewo, noszące szyszki i pęczki długich igieł na gałęziach. Ich miazga jest bogata w witaminę C.

• Świerk kanadyjski

(Tsuga) jest wiecznie zielony, podobny do świerku pospolitego, z licznymi płaskimi igłami oraz krótkimi, podłużnymi szyszkami.

 

 

Miazga, pączki i pędy wymienionych drzew są jadalne na surowo lub po ugotowaniu – OPRÓCZ modrzewia i świerku, które są trujące.

 

Inne zastosowanie miazgi/ kory

Miazga niektórych drzew jest bardzo mocna choć giętka, elastyczna. Można ją łatwo podzielić na pasy do robienia umocowań. Z kory drzewa „mohoe” mieszkańcy wysp Pacyfiku wyrabiają „trawiaste” spódniczki, po uprzednim ugotowaniu kory na parze (metodą „hangi”).

Korę brzozy zdziera się z drzewa w dużych płatach, które można wykorzystać przy zadaszeniu szałasu lub wyrobie małych pojemników.

Radalne rośliny – Herbata ze świerku

Zanurz igliwie świerku w gorącej wodzie. Zbieraj tylko świeże, zielone igły i ugotuj je. Uzyskany napój jest bogaty w witaminę C. Można także przeżuwać młode igliwie, którego sztywne zielone końce są smaczne, szczególnie wiosną. Świerki występują nawet daleko na północy i są cennym źródłem pożywienia w sytuacji, gdy inne rośliny nie są dostępne.

Żywica

Z niektórych drzew, po nacięciu kory, wypływa żywica i zastyga w postaci grudek. Może być rozpuszczalna lub nierozpuszczalna w wodzie. Oba rodzaje są bardzo odżywcze, bogate w cukry i służą za pokarm survivalowy. Żywica niektórych drzew ma właściwości lecznicze, zaś innych jest wysoce palna i służy do rozpalania ognisk.

Syrop brzozowy i klonowy

Natnij korę brzozy lub klonu w taki sposób, jak nacina się drzewo kauczukowe; w literę V, aby zebrać scukrzony sok wypływający na zewnątrz. Pod nacięciem zrób otwór w pniu i umieść w nim liść tak, aby sok spływał po nim do pojemnika.

Zbierz codzienną porcję i ugotuj ją. Długo odparowuje zanim zgęstnieje na syrop, ale później będzie cennym i natychmiastowym źródłem energii, więc warte jest wysiłku.

 

DRZEWA TRUJĄCE

Wymienione niżej drzewa zawierają drażniące lub trujące substancje. NIE JEDZ żadnej ich części, z wyjątkiem korzeni amerykańskiego białego orzecha, które są jadalne.

 

• Cis (Taxus

) jest płożącym wiecznie zielonym drzewem lub krzewem o płatowatej korze, ciemnozielonych igłach i czerwonych, podobnych do jagód, owocach. Jagody cisu są trujące.

• Cedr (Cedrus

), pochodzi z regionu śródziemnomorskiego i z Himalajów. Cedry są okazałe, rozłożyste, pachnące, wiecznie zielone i mają sterczące w górę szyszki.

• Kasztanowiec (Aesculus

) – wysoki, o dłoniastych liściach, lepkich pączkach oraz białych, różowych lub żółtych kwiatach. Nie pomyl jego trujących orzechów w kolczastych łupinach z orzechami słodkiego kasztanowca jadalnego, który ma wąskie, ząbkowane liście i o wiele gęściej ułożone kolce na osłonkach łupin.

• Złotokap pospolity

(Laburnum) jest niewielkim, szerokolistnym drzewem o trzyczęściowych liściach i długich gronach kwiatowych.

• Robinia akcjowa, grochodrzew akacjowy (Robinia pseudoacacia

) rośnie w Ameryce Pn.; ma ciemnoszarą korę, owalne, naprzeciwległe liście, pęki białych kwiatów oraz fasolowate strączki nasion.

• Wawrzyn kalifornijski

(Umbellularia californica) jest niskopiennym północno-amerykańskim drzewem zimozielonym, osiągającym średnio 16 m; o owalnych, skórzastych liściach, gronach żółtych kwiatów oraz zielonkawych aż do purpurowych jagód. Liście wydzielają gryzący, ostry zapach.

• Klon pensylwański /Moosewood

(Acer pensylvanicum) rośnie na pn-wsch Ameryki Północnej, osiąga 12 m, ma jasną korę w białe pasy, owalne lub lancetowate liście o barwie oliwkowej lub brązowawej od góry, a także żółto-zielonkawe kwiaty z szerokimi płatkami i owoce ze skrzydełkami.

• Biały orzech amerykański

(Carya) ma podzielone, często dłoniaste liście, bazie i zazwyczaj zaokrąglone orzechy. Orzechy niektórych odmian tego drzewa są jadalne, podobnie jak soki żywiczne i korzenie, jednakże nie jedz ich dopóki nie jesteś pewny co do rozpoznanego gatunku.

 

GRZYBY

Jadalne rośliny – grzybów możemy przyrządzać smaczne posiłki, ale musimy być pewni, że są jadalne. Nie ma tu miejsca na pomyłkę. W przeciwieństwie do opisywanych wcześniej roślin, na których można było wypróbować „test jadalności”, grzyby należy zidentyfikować jako jadalne lub nie zbierać. Gatunki śmiertelnie trujące nie mają nieprzyjemnego smaku a symptomy zatrucia mogą wystąpić dopiero po paru godzinach od spożycia.

Grzyby rosnące w lesie są wielkim przysmakiem – jeśli wiesz, które można zbierać. Grzyby są zbudowane z wielu nitkowatych komórek, które – w przypadku grzybów rosnących na powierzchni ziemi, tworzą podziemną sieć, z której tylko reproduktywna część wystaje ponad ziemią. Ta jadalna część rośnie tylko w pewnych porach roku.

Większość grzybów wyrasta bezpośrednio z ziemi; pojedynczo, w kręgach, czasami w kępach. Pod względem budowy, grzyb składa się z kapelusza umieszczonego na nóżce. Spodnia część posiada blaszki gąbczastej tkanki zawierającej zarodniki. Kształt i kolor tej tkanki pomaga odróżnić grzyba jadalnego od niejadalnego. Kilka gatunków grzybów, np. trufle, rośnie całkowicie pod ziemią i trudno je znaleźć. Inne rosną na pniach i bokach drzew. Niektóre wyrastają do znacznych rozmiarów.

Wartość spożywcza

W tabeli jadalne rośliny – wartości odżywczych grzyby plasują się pomiędzy pokarmami mięsnymi a roślinnymi. Zawierają więcej białek niż warzywa, a czasem nawet więcej tłuszczu.

Bardziej szlachetne odmiany, jak np. borowik (Boletus), dostarczają podobną ilość kalorii jak warzywa o tej samej wadze. Pod względem soli mineralnych grzyby mają więcej fosforu niż marchew, kalafior czy szpinak, ale mniej wapnia. Witamina B complex występuje w niewielkiej ilości w większości grzybów, wit. C występuje sporadycznie, zaś wit. D jest obecna w wielu gatunkach i to w znacznej dawce. Cantharellus cibarius zawiera witaminę A.

W lecie i jesienią grzyby występują bardzo licznie, więc łatwo i szybko można uzbierać ich wystarczającą ilość na posiłek.

Przygotowanie grzybów

Odrzuć podejrzane, przebarwione lub robaczywe części grzybów, resztę umyj, pokrój i ugotuj. Wiele grzybów może być gorzkawych i twardych, i musi być gotowanych do miękkości. Dobrze jest je wcześniej namoczyć w zimnej wodzie. Kruche grzyby naziemne można po prostu dodać do zup i innych potraw.

Przechowywanie grzybów

Grzyby mają dużą zawartość wody i łatwo je ususzyć. Zbierz ile możesz, gdy są dostępne i dodaj do swoich zapasów. Oddziel kapelusze od nóżek i umieść na kamieniach w miejscu nasłonecznionym, kapelusze do góry dnem. Przy odmianach Borowików ( Boletus ) wpierw usuń gąbczastą tkankę na spodzie kapelusza. Gdy są dobrze wysuszone, przechowuj je w pojemnikach hermetycznie zamkniętych – o ile możliwe. Jadalne są na surowo (po uprzednim namoczeniu w wodzie) lub jako dodatek do zup i innych potraw.

ROZPOZNAWANIE MUCHOMORÓW

Muchomory trujące są czasem mylone z jadalnymi gatunkami grzybów.

• Omijaj grzyby z białymi blaszkami, kołnierzami oraz pochwami przy podstawie nóżki.
• Nie zbieraj
• grzybów robaczywych lub gnijących.
• Zrezygnuj z grzybów, których nie jesteś do końca pewien.

 

Różnice pomiędzy muchomorami a grzybami bedłkowatymi (pieczarki, rydze, opieńki):

	Muchomory Amanita	Bedłki Agaricus
Zarodniki	białe	fioletowawo-brązowe
Kapelusz i nóżka	nie zmieniają barwy	niektóre rodzaje brudzą na żółto po nacięciu
Kapelusz	oślizgły z nieregularnymi plamkami lub łuskami	zawsze suchy, z niewieloma łuskami
Dojrzałe blaszki	białe	szaro-czerwone, różowe lub czekoladowe
Blaszki	częściowo lub całkowicie niewidoczne	nie ukryte – widoczne
Zapach	ziemniaka lub rzodkwi	migdałów lub marcepanu
Miejsce występowania	nigdy na otwartych łąkach	—

Szczegółowy opis grzybów jadalnych i trujących znajdziesz w atlasie grzybów. (przypis)

 

WODOROSTY I GLONY 

Na większość odmian wodorostów można natrafić w płytkich wodach, przyczepionych do dna lub skały, ale są też takie, które unoszą się na powierzchni wody. Przybrzeżne wodorosty są zwykle spotykane w postaci nawarstwionych form: zielonych przy powierzchni wody, czerwonych w płytkich wodach oraz brązowych trochę głębiej.

1. Błonica, „sałata morska”
2. (Ulva lactuca) jest jasnozielona, przypomina sałatę ogrodową i występuje na skałach i głazach w Atlantyku i Pacyfiku, zwłaszcza w pobliżu miejsc, gdzie rzeki uchodzą do morza. Umyj i ugotuj.
3. Taśma (
4. Enteromorpha intestinalis) jest blado zielona, o długich, strączkowatych, nierozgałęzionych liściach osiągających 50 cm, zwykle krótszych. Występuje licznie na skałach i skalistych rozlewiskach, również na słonych bagnach, na chłodniejszych obszarach świata. Cała roślina jest jadalna świeża lub po wysuszeniu i sproszkowaniu. Najlepiej zbierać wczesną wiosną.
5. Listownica (Alaria i Laminaria
6. ) ma krótkie, cylindryczne łodygi i cienkie, faliste, oliwkowo-zielone lub brązowe liście, często bardzo długie. Rosną na skalistych brzegach Atlantyku i Pacyfiku. Jadalne na surowo lecz lepsze po ugotowaniu.
7. Irish moss (Chondrus crispus
8. ) zawiera rozgałęzione, wcięte, fioletowe lub oliwkowo-zielone liście; zwykle rośnie na twardym dnie atlantyckich nabrzeży. Umyj i ugotuj. Schłodzony produkt zastygnie jak żelatyna. Liście można ususzyć i przechowywać; pozostaw je na słońcu aż wybieleją.
9. Sugarwrack
10. (Laminaria saccarina) ma długie, płaskie, pofałdowane na brzegach, żółto-brązowe liście przyczepione do skał i głazów. Popularna na Atlantyku oraz u wybrzeży Chin i Japonii. Młode liście są jadalne na surowo, ale smaczniejsze są ugotowane; mają słodki smak.
11. Dulse
12. (Rhodymenia palmata) ma purpurowo-czerwone, wcięte, wachlarzowate liście na krótkich łodygach. Występuje w Atlantyku i Morzu Śródziemnym. Skórzasta, ale słodka; ugotuj. Można też ususzyć i zrolować do żucia. (jak tytoń)
13. Szkrłatnica
14. (Porphyria) ma cienkie, gładkie, czerwone, fioletowe lub brązowe liście o nieregularnych kształtach. Rośnie w Atlantyku i Pacyfiku. Gotuj liście do kruchości, następnie zrób z nich puree. Używaj jako smakowitą przyprawę lub z ziarnami do wyrobu ciast. Bardzo smaczna.

    Bogate w witaminy i sole mineralne, wodorosty są idealnym pokarmem survivalowym. Wymienione powyżej są często spotykane i bezpieczne do spożycia.

    Żadne wodorosty nie są trujące, ale niektóre zawierają kwasy, które mogą podrażnić przewód pokarmowy, a jeszcze inne są niebezpiecznie przeczyszczające. Jeśli nie jesteś pewny, że dany gatunek jest znany jako jadalny, posmakuj tylko odrobinę. Nawet w przypadku znanych gatunków spożywaj je w małych ilościach, aż twój żołądek się przyzwyczai. Nie jedz wodorostów jeśli brakuje ci wody. Jeśli to możliwe, myj je w wodzie pitnej przed spożyciem, aby wypłukać część soli.

    Zbieraj rosnące wodorosty, twarde i gładkie w dotyku, a nie te fragmenty wyrzucone na brzeg. Wyrzuć wszystkie o nieprzyjemnym zapachu. Niektóre wodorosty zawierające podrażniające kwasy można rozpoznać poprzez roztarcie ich w palcach i pozostawienie na 5 minut. Po tym czasie powinny wydzielić nieprzyjemny zapach. Wszystkie wodorosty szybko rozkładają się bez wody, dlatego użyj je zaraz po wyłowieniu lub ususz na później.

    GLONY SŁODKOWODNE

15. Noktok, Trzęsidło
16. (Noctoc) jest glonem słodkowodnym rosnącym w wodach Ameryki Pn. i Eurazji. Pojawia się od wiosny w postaci zielonych, okrągłych, galaretowatych kuleczek. Wysusz i używaj do zagęszczania potraw. Jedz wyłącznie jasnozielone, świeżo wyglądające glony.

 

UNIKAJ wszystkich niebiesko-zielonych glonów – są trujące. Występują w basenach słodkowodnych, a nie w morzach i oceanach; unoszące się na powierzchni wód stojących. Rozpoznawalne poprzez niebiesko-zieloną barwę oraz gazowy zapach.

 

Opracowała mgr Hanna Kaczmarek